بازار همدان
مجموعه تاريخي بازار همدان در محدوده خيابان هاي باباطاهر، اکباتان و شهداء قرار گرفته و عمده بناهاي آن مربوط به دوره قاجاريه است ، اما بناي اوليه بازار بسيار قديمي تر از اين تاريخ است.
همدان به جهت قرار داشتن در مسير يکي از شاخه هاي اصلي جاده ابريشم ، از قرن ها پيش يکي از مراکز مهم مبادلات تجاري به شمار مي آمده است و حتي تا اواخر دوره قاجار بخش زيادي از مبادلات ايران با غرب از طريق همدان و بغداد صورت مي گرفت.
با افتتاح خطوط راه آهن، بين پايتخت و بنادر شمالي و جنوبي کشور، همدان اهميت تجاري خود را از دست داد و بازار بزرگ همدان نيز به اين خاطر و بعدها به جهت تحولات اجتماعي و اقتصادي کشور، رونق خود را از دست داده و به تدريج بناهاي آن ويران و يا دچار دخل و تصرف ها و ساخت و ساز شد.

مجموعه کنوني بازار همدان که عمدتاً مربوط به دوره قاجاريه و بعد از آن مي باشد ، حدود 30 راسته بازار و 24 سرا دارد که اغلب صورت اوليه آنها تغيير يافته است. راسته‌ها اغلب به جهت نوع فعاليتي که دارند نام گذاري شده‌اند (مانند راسته بازار زرگرها ، صندوق سازها ، قنادها) و يا بنام بانيانشان ناميده مي شوند (بازار زنگنه ، حسين خاني ، حاج فضل الله و …).
از مجموعه راسته بازار ، تعدادي مسقف اند از جمله، راسته بازارهاي مسجد جامع، قصاب ها، قنادها، نخودبريزها، کفش دوزها، حلاج خانه، سمسارها.
پوشش تعدادي از اين راسته ها مسقف به طاق و گنبد و بقيه جديد و فلزي است. راسته‌هاي غيرمسقف و قديمي نيز در اصل مسقف بوده است. در اين مجموعه حدود 24 سرا وجود دارد که بزرگترين آنها سراي گلشني و آبادترين آنها سراي گمرک است که جديداً نوسازي شده است ؛ اما زيباترين و در عين حال سالمترين سراها، سراي ميرزا کاظم است.
بازارهای همدان مانند بازارهای اغلب شهرهای قدیمی مسقف و از بافت معماری اسلامی برخوردارند و تماما بازمانده دوره قاجاریه می‌باشند.
این بازارها در مرکز شهر قرار دارند و هر یک مختص یک نوع مال التجاره یا پیشه ورانی است که دارای حرفه مشترکی هستند از این رو مردم بر حسب احتیاجات خود می‌دانند برای تهیه نیازمندیها به کجا مراجعه نمایند. بعضی از بازارها مانند کاروانسراها در تملک اشخاص ثروتمند بوده که برای کسب در آمد بیشتری بنا شده‌اند، چنان که بازار قیصریه(بازار فرش فروش‌های فعلی) را میرزا کاظم منشی قاجاریه در پشت کاروانسرای خود (کاروانسرای میرزا کاظم) ساخت که اکنون متعلق به چند تن از تجار می‌باشد. راسته بازارهای صحاف خانه. موتابخانه. کفشدوزخانه و… نیز به همین گونه اند.
به علت موقعیت خاص جغرافیایی همدان و قرارگرفتن در مسیر راه‌های ارتباطی شهرهای غربی و نیز زایران انبوهی که از میانه و مناطق دور دست جهت زیارت عتبات عالیات در همدان توقف می‌نمودند این شهر از اهمیت خاص اقتصادی و جغرافیایی به ویژه از دوران صفویه برخوردار بوده است.
ویلیام جکسن می‌نویسد: “بازارهای همدان دارای سقفند و بیش از پانصد دکان پر مشتری در آنها قرار دارد بازرگانان از این شهر به عنوان انبارایران یاد می‌کنند. از جمله کالاهای بازرگانی، اجناس چرمی را باید نام برد زیرا همدان شهر دباغخانه هاست. همدانیها در ساختن و عمل آوردن پوست گاو و گوسفند و ساختن اجناس تجملی از آنها شهره شده‌اند”.
با دقت در نقشه همدان می‌بینیم که تمامی بازارهای همدان در حول و محور مسجد جامع ساخته شده اند.
تجار و پیشه وران نماز ظهر و عصر را در آنجا اقامه می‌کردند و می‌کنند. جز مسجد جامع مساجد کوچک‌تری را در جای جای بازار مشاهده می‌کنیم. کسبه‌ای که به مسجد جامع دور ترند نمازظهر و عصرخود را در آنجاها به جا می‌آورند.
همچنین در تقاطع راسته های بازار، نانوایی، آشپزی و دکانهای بقالی و چای خانه در سراسرروز به کار مشغول بودند.